Obowiązkiem każdego pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych oraz higienicznych warunków pracy ludziom, których zatrudnia w swojej firmie. Pracodawca zobowiązany jest również do przeszkalania swoich pracowników właśnie w tym zakresie. Każdy pracownik z kolei, niezależnie od charakteru pracy jaką wykonuje, zobowiązany jest do kategorycznego przestrzegania zasad BHP – co pozwoli mu na bezpiecznie wykonywanie powierzonych zadań. Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę do przeprowadzenia szkoleń dla osób zatrudnionych w jego firmie w zakresie BHP, nie tylko przed rozpoczęciem pracy, ale także w trakcie zatrudnienia. Warto również wspomnieć, że sam przełożony także powinien przejść szkolenie BHP. Instruktaże BHP odbywają się w godzinach pracy oraz na koszt osoby zatrudniającej. Szkolenia BHP można podzielić na dwie grupy – wstępne oraz okresowe. Programy takich szkoleń opracowuje bezpośrednio dyrektor firmy lub będąca z nim w porozumieniu jednostka organizacyjna, która prowadzi działalność instruktażową w tym właśnie zakresie. Kiedy należy przejść przez kurs bezpieczeństwa i higieny pracy? Kto konkretnie podlega obowiązkowi udziału w takim kursie? Czym różni się szkolenie wstępne od okresowego? Odpowiedzi na te oraz inne pytania znaleźć można w poniższym artykule.
Kto podlega szkoleniom BHP?
Szkoleniom z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy podlegają wszystkie osoby zatrudnione, w tym również studenci i uczniowie szkół zawodowych, odbywający praktyki w danym zakładzie pracy. Wyjątkiem są osoby podejmujące pracę na tym samym stanowisku, które zajmowały już u tego samego pracodawcy, bezpośrednio przed podpisaniem kolejnej umowy. Przykładem takiego wyjątku może być zawiązanie umowy na czas nieokreślony po upływie okresu próbnego (oczywiście u tego samego pracodawcy).
Szkolenie wstępne
Warunkiem dopuszczenia do pracy nowej osoby, jest jej wstępne przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Według obowiązującego w Polsce prawa, proces instruktażu BHP musi przejść każdy pracownik. Charakter oraz przebieg takiego kursu zależny jest nie tylko od stanowiska, ale także od innych równie ważnych okoliczności. Wymóg przejścia przez wstępne szkolenie BHP nie ominie więc:
- nowo zatrudnionych osób, które to muszą przejść przez ten proces zanim przystąpią do wykonywania swoich obowiązków;
- osób, które zmieniają stanowisko pracy wewnątrz danego przedsiębiorstwa (zmianie ulega tu również charakter wykonywanej pracy);
- wszystkie osoby zatrudnione, które poprzez zmiany w technologii, zmiany narzędzi bądź innych czynników muszą zmienić sposób wykonywania dotychczasowych obowiązków.
Szkolenie wstępne składa się z instruktażu ogólnego oraz stanowiskowego. Instruktaż ogólny umożliwia zapoznanie się z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy – określonymi przez kodeks pracy, a także z regulaminem pracy – obowiązującym w danym zakładzie. W ramach instruktażu ogólnego powinno nastąpić również zaznajomienie pracownika z zasadami udzielania pierwszej pomocy.
Osobami, które mogą przeprowadzić taki instruktaż są:
- osoby, które wykonują zadania służby BHP (zatrudnione w danym zakładzie pracy);
- pracodawca (pod warunkiem, że sam wykonuje zadania służby BHP);
- wykwalifikowani do tego pracownicy służby BHP;
- pracownicy zatrudnieni w danym miejscu pracy, którzy posiadają odpowiednią wiedzę i doświadczenie pozwalające im na rzetelne prowadzenie kursu (muszą oni posiadać ważne zaświadczenie o ukończeniu potrzebnego szkolenia BHP).
Instruktaż stanowiskowy winien być precyzyjnie powiązany ze środowiskiem pracy danej osoby. Głównym zadaniem takiego instruktażu jest zapoznanie uczestników ze środowiskiem pracy oraz dostępnymi możliwościami w zakresie bezpiecznego wypełniania swoich obowiązków. Uczestnicy zostają też zaznajomieni z zagrożeniami, które dotyczą zajmowanego stanowiska, a także sposobami ochrony przed nimi. Warto wspomnieć, iż ważne jest, aby osoba pełniąca obowiązki na kilku stanowiskach, odbyła kilka szkoleń stanowiskowych, odpowiednich dla każdego z nich. Jeśli wystąpią istotne zmiany w obrębie danego stanowiska, pracownik powinien przejść przez kurs odpowiedni do zmienionych warunków pracy. Instruktaż taki przeprowadzić może: pracodawca oraz osoba, która nadzoruje pracę innych, wyznaczona przez przełożonego.
Szkolenie takie powinno być zakończone sprawdzeniem wiedzy i umiejętności w zakresie wykonywanej pracy zgodnie z poznanymi zasadami. Stanowi to podstawę dopuszczenia osoby uczestniczącej w szkoleniu do pracy na danym stanowisku. Warto również wspomnieć, że w obu przypadkach, prowadzący takie instruktaże powinni posiadać wymagane doświadczenie, a także muszą być odpowiednio do tego przeszkoleni.
Szkolenie okresowe
Ten rodzaj kursów prowadzony jest już w trakcie zatrudnienia. Celem szkoleń okresowych w obszarze BHP jest usystematyzowanie zdobytej już wcześniej wiedzy oraz zaktualizowanie jej o nowe przepisy. Pierwsze szkolenie okresowe powinno zostać przeprowadzone w terminie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na określonym stanowisku, dotyczy to:
- osób zatrudnionych na stanowiskach robotniczych,
- pracowników inżynieryjno-technicznych,
- projektantów, technologów,
- produksjonsarrangører,
- konstruktorów maszyn i urządzeń technicznych
- osób pełniących zadania służb BHP i związanych z odpowiedzialnością w zakresie BHP,
- pracowników administracyjno-biurowych
- pozostałych – wcześniej nieuwzględnionych, którzy związani są z narażeniem na szkodliwe, uciążliwe lub niebezpieczne dla zdrowia czynniki.
Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku pracodawców i innych osób kierujących pracownikami (kierownicy, brygadziści). W ich przypadku pierwsze szkolenie okresowe powinno być przeprowadzone w terminie do 6 miesięcy po rozpoczęciu pracy na danym stanowisku. Okresowy kurs bezpieczeństwa i higieny pracy kończy się egzaminem, za przeprowadzenie którego odpowiada organizator tego kursu. Odbycie takiego szkolenia potwierdzone jest specjalnym zaświadczeniem, które powinno być przechowywane w części B akt osobowych pracownika.
Warto również pamiętać, że szkolenie okresowe od wstępnego odróżnia to, iż nie muszą go odbywać osoby, które są w posiadaniu aktualnego zaświadczenia o odbyciu takiego kursu w poprzednim zakładzie pracy lub odbyły je w okresie od 6 do 12 miesięcy na podobnym do obecnego stanowisku. Dodatkowo, od 1 stycznia 2019 roku, z kursów okresowych zwolnieni są również pracownicy administracyjno-biurowi, pełniący swoje obowiązki w zakładzie pracy, w którym przeważająca działalność nie jest określona jako wyższa niż trzecia kategoria ryzyka zawodowego. Mowa tutaj np. o działalności związanej z kulturą, rozrywką, działalnością ubezpieczeniową czy finansową.
Częstość odbywania okresowych kursów BHP zależna jest przede wszystkim od rodzaju wykonywanej pracy oraz od warunków w jakich ona przebiega. Stanowiska kierownicze wymagają odbywania takich szkoleń min. raz na 5 lat. W przypadku stanowisk robotniczych kursy okresowe powinny być przeprowadzane co 3 lata, zaś stanowiska narażone na szczególne niebezpieczeństwo wymagają przeprowadzenia szkoleń, co najmniej, raz do roku.
